Cultural Approach to Television Genre Theory Jasona Mittela – najważniejsze tezy i postulaty:
Należy odrzucić tradycyjną analizę gatunków sprowadzającą się wyłącznie do badania tekstów.
Gatunek nie jest wewnętrzną, immanentną cechą tekstów, ani wyłącznie tworem czynników zewnętrznych (przemysłu, widowni), lecz stanowi wypadkową tekstów, przemysłu, widowni i kontekstu historycznego; powstaje w złożonej sieci relacji między nimi.
Gatunek należy więc do sfery intertekstualności – intertekstualność jest tu rozumiana szerzej niż w kategoriach relacji pomiędzy samymi tekstami (ponieważ związki pomiędzy tekstami są ustanawiane w procesie ich kodowania (przemysł) i dekodowani (widownia), za pomocą praktyk pozatekstowych).
Postulat traktowania gatunków jako praktyk dyskursywnych (discursive practices) – koncepcja Mittela wywiedziona z filozofii poststrukturalistycznej, konkretnie z koncepcji formacji dyskursywnych Michela Foucaulta (discursive formations – to historycznie konstruowane systemy myśli uwikłane w szerszy system relacji władzy -> patrz koncepcja władzy-wiedzy Foucaulta; w uproszczeniu: zbiór kulturowo konstytuowanych zasad, idei i praktyk dostarczający sposobów mówienia o zjawiskach społecznych i pozaspołecznych).
Tekst należy traktować jako jedno z miejsc/przedmiotów praktyk dyskursywnych (sam tekst nie jest tożsamy z gatunkiem i nie jest w stanie go zdefiniować).
Typy praktyk dyskursywnych osadzonych wokół tekstu, które konstytuują gatunek:
1) definicja (definition)
2) interpretacja (interpretation)
3) ewaluacja (evaluation)
Najbardziej interesujące z punktu widzenia badacza są same procesy, nie zaś ich rezultat.
Bottom up approach: od mikro-wzorców do makro-wzorców gatunkowych. Aby poddać analizie dyskursy gatunkowe (generic discourses), powinniśmy objąć badaniem możliwie najszerszy zakres wypowiedzi (discursive enunciations) i przejawów gatunku (enunciates of the genre) z jak największej liczby źródeł, to jest – odwołując się do koncepcji Johna Fiske'a – oprócz primary texts także secondary i tertiary texts. Zgromadzenie szerokiego repertuaru mikro-przykładów dyskursów gatunkowych z różnych okresów historycznych pozwoli skonstruować makro-model.
Model stability in flux: potraktowanie gatunków jako praktyk dyskursywnych pozwała pogodzić pojęcie gatunku jako aktywnego procesu oraz gatunku jako trwałej formacji -> gatunek jako discursive cluster, zgęstek definicji i znaczeń, zależny od kontekstu kulturowego i historycznego.
Pięć zasad kulturowej (dyskursywnej) analizy gatunkowej (cultural genre analysis):
1) analiza gatunkowa powinna uwzględniać szczególne cechy medium,
2) badania gatunków powinny negocjować między tym, co jednostkowe oraz tym, co ogólne
3) historia gatunku powinna zostać opisana przy pomocy genealogii dyskursywnej (discursive genealogies -> genealogia Foucaulta to badanie wpływu dyskursów na kształtowanie praktyk społecznych),
4) gatunki powinny być rozumiane jako praktyki kulturowe,
5) gatunki powinny być lokowane w ramach szerszego systemu hierarchii kulturowych oraz relacji władzy (patrz np. pojęcie kapitału kulturowego Pierre'a Bourdieu) – dyskursy (a zatem i gatunki) są produktem reżimów władzy.
Lektura pracy Mittela sprowokowała nas do zajęcia krytycznego stanowiska wobec jego propozycji. Poniższy komentarz zamieszczamy zamiast tabelki.
Zdaniem Mittela dla współczesnych teoretyków telewizji istotne jest pytanie o to, jak programy telewizyjne wpisują się w uwarunkowane historycznie systemy kulturowej władzy. Do tej pory zagadnienia te miały nie być przedmiotem zainteresowania teoretyków gatunków w obrębie literaturoznawstwa i filmoznawstwa. Sam autor przyznaje, że nie dotyczy to wszystkich podejść (por. s. 171), jednak nie korzysta z nich w swojej pracy. Tymczasem pytania dotyczące uwikłania kina w systemy społeczno-historyczne i polityczne oraz relacji film-widz-ideologia (kultura) towarzyszą teorii filmu od dawna (wystarczy wspomnieć chociażby Bélę Balázsa czy Siegfrieda Kracauera). Mamy tu na myśli przede wszystkim te podejścia teoretyczne, które kontekst i złożone społeczno-polityczne uwikłania tekstów kultury uczyniły centrum swoich rozważań – podejścia o lewicowym rodowodzie, m.in. nurt krytyki ideologicznej rozwijający się od '68 roku (tropienie dominującej ideologii), krytyka feministyczna... Teorie te wzbudzały wiele kontrowersji, ale ich współczesne bardziej umiarkowane wersje powołują się na te same koncepcje co Mittel (np. przytoczony przez samego Mittela Pierre Bourdieu i jego teoria przemocy symbolicznej). Po lekturze pracy Mittela zadajemy sobie pytanie, czy przypadkiem wiele z jego refleksji nie jest wyważaniem otwartych drzwi; czy odmienne narzędzia pojęciowe i wykorzystanie modelu teoretycznego Michela Foucaulta dowodzi świeżości spojrzenia. Oryginalność koncepcji Mittela zdaje nam się polegać na tym, że autor odnosi je stricte do teorii gatunków telewizyjnych.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz